Tweet

Sjer Jacobs, portret van een topkunstenaar

- De mens achter de kunstenaar -

Integer, zelfbewust, hard werkend, open, helder formulerend, een no-nonsense type. Zo zou je Sjer Jacobs kunnen typeren. Maar is dat het hele verhaal?

Om dubbel te kunnen genieten van een schilderij of een beeld dat we zien of dat we hebben aangeschaft, willen we graag zoveel mogelijk weten over de 'mens' achter de kunstenaar. Waarom is hij in de kunst terecht gekomen? Welke opleiding volgde hij? Hoe en waar werkt hij? Hoe heeft hij zich ontwikkeld? Is zijn ontwikkeling als kunstenaar afgerond of ontwikkelt hij zich steeds verder, en ga zo maar door. Een verhaal schrijven over de manier van werken van Sjer Jacobs is niet al te moeilijk. Vlot formulerend geeft Sjer Jacobs uitleg als het over zijn werk gaat. Gaat het over zijn leven als beeldend kunstenaar, dan wordt hij al minder royaal met zijn mededelingen. Die terughoudendheid wordt nog groter als het over zijn persoonlijke leven gaat. En wie kan hem daarin ongelijk geven? De uitdaging om Sjer en zijn werk te doorgronden wordt er slechts groter door. Wie is Sjer Jacobs, de kunstenaar achter de beelden? Of zoals Sjer zelf zegt: 'De kunstenaar tussen de beelden'. 

Sjer Jacobs (1963) wilde, vanaf het moment dat hij een potlood kon vasthouden, zoals hij zelf zegt 'in de kunst'. Alhoewel kunst voor die tijd een groot woord was, omdat deze kunstenaar in de dop toen nog nauwelijks wist dat er zoiets als kunst bestond. Als trouw bezoeker van de Vrije Academie tekende hij ijverig stillevens en portretten. 'Ik kan er ook niets aan doen dat de portretten al gauw complete mensen werden', merkt Sjer bijna op verontschuldigende toon op. Na zijn middelbare schoolopleiding studeerde Sjer aan de Docentenopleiding Tekenen en Handvaardigheid en behaalde een volledige bevoegdheid. Omdat het vrije kunstenaarsbestaan hem echter meer trok dan het docentschap, vervolgde hij zijn studie aan de Stadsacademie van Maastricht. 

Als student was Sjer Jacobs een kunstenaar, die zich wel bij de academiewereld betrokken voelde, maar tegelijk zijn eigen weg uitstippelde. Door deze onafhankelijke artistieke opstelling hield hij zich in feite buiten de dikwijls zo vrijblijvende discussies die de kunstwereld zo eigen is om vervolgens zijn mening vanuit een natuurlijke terughoudendheid en op enige afstand te toetsen aan die van anderen. Hoewel hij zich nooit opzettelijk wilde onderscheiden van de bestaande stromingen in de hedendaagse kunst, heeft hij in de loop der jaren ongetwijfeld een geheel eigen plaats veroverd in de wereld van de kunst, zonder kunstgrepen of oneigenlijk gedrag. Wie het onmogelijke wil, moet proberen Sjer Jacobs bij een van de heersende kunststromingen in te delen. Wil men zijn werk toch in een kader plaatsen dan zou je zijn werk als expressief-figuratief kunnen karakteriseren, waarbij al direct een kanttekening gemaakt moet worden. Zijn beelden en schilderijen zijn figuratief, maar niet realistisch. Het werk is expressief, maar op zo'n eigen wijze dat een werk van Sjer in één oogopslag uit duizenden te herkennen valt. 

Sjer ontleent zijn thema's aan zijn directe omgeving. Mensen vormen daarbij zijn belangrijkste inspiratiebron. De mens, enerzijds in al zijn verscheidenheid, anderzijds in een geheel eigen stijl. In de meest strikte zin van het woord is deze markante kunstenaar een mannetjesmaker. Zo eenvoudig wil hij het zelf ook noemen. Hij beeldt mensen uit het dagelijkse leven uit, hoe mensen kijken, hoe ze zich gedragen. Hun houding, oogopslag, kleding, alles is van belang. Sjer observeert, combineert, legt ongecompliceerd en met een zekere abstrahering zeer suggestief de mensen vast. 'Ik geef mijn eigen werkelijkheid weer. Meestal is het niet in herkenbare persoon. Het is een samenvloeien van meer personen. Het gaat niet om de perfecte gelijkenis, maar om de spiegel die ik mezelf en de ander wil voorhouden. De kijkers hebben daarbij geen passieve rol. Ze moeten naast mijn beelden hun eigen beelden oproepen. Zij moeten niet alleen naar mijn beelden kijken, maar er als het ware een dialoog mee aangaan en zo een nieuwe werkelijkheid scheppen', meent Sjer Jacobs. De soms levensgrote keramische beelden verdienen niet de schoonheidsprijs. Hij vertaalt de bouw van zijn modellen meestal in eenvoudige, plompe, schilderachtig behandelde vormen voor de verschillende lichaamsdelen. 'Mensen zijn niet mooi. Kijk maar om je heen', laat Jacobs ons weten. Hij kan het weten, want Sjer slaat de mensen gade als geen ander. Hij observeert vooral de relaties tussen mensen onderling en probeert vervolgens de gevoelens en stemmingen letterlijk en figuurlijk uit te beelden. Juist daardoor staat het werk van Jacobs dicht bij het dagelijks leven, een leven van alledag, dat weinig opwindends te bieden heeft. Met een scherp invoelingsvermogen zijn de figuren naar dat alledaagse leven getekend. Niet karikaturaal, maar midden in het leven staand en met een mededogen dat Sjer eigen is. Door houding of gebaar, een gezichtsuitdrukking, veelal met een enkele verfstreek karakteriseert hij zijn figuren: hooghartig of onderdanig, bescheiden of trots, ingetogen of brutaal de wereld inkijkend.

Sjer Jacobs groepeert zijn beelden meestal zo, dat de kijker bijna gedwongen wordt ze van alle kanten te bekijken, er omheen of doorheen te lopen en er deel van te worden, zodat hij zich uiteindelijk gaat afvragen wie nu eigenlijk wie bekijkt. Thuis in de spiegel kijkend, ontdekt de waarnemer onvermijdelijk overeenkomsten met de beelden van Sjer. Illusie en werkelijkheid blijken nauw verwant te zijn. De herkenbaarheid van zijn beelden roept door de kracht van binnenuit steeds weer nieuwe emoties op, emoties van mensen. Die emoties probeert hij in zijn schilderijen en beelden op de beschouwer over te brengen. De herkenbaarheid van zijn beelden staat door de kracht van binnenuit nieuwe emoties echter niet in de weg. 

Ongemerkt is Jacobs een groot deel van de dag bezig met het bestuderen van mensen. 'Vooral gezichten en handen laten goed zien, waarmee mensen zich bezig houden. Houdingen, handen, gezichten drukken het beste uit, hoe mensen zich voelen. Dat zijn niet voor niets belangrijke elementen in mijn werk', aldus Sjer. Door zijn wijze van beeldend vormen gaat Jacobs een voortdurende dialoog met zijn directe omgeving aan. Daardoor is hij ook een typische modelleur in de goede zin van het woord. Hij houdt ervan iets toe te voegen of waar nodig weer weg te nemen, denkend en voelend met zijn handen. Sjer werkt met veel verschillende materialen: keramiek, brons, tin, glas, staal, hout, rvs, kunststof, olieverf en inkt. Ook in zijn technieken legt hij zich geen beperkingen op. Zijn werk is zowel twee- als driedimensionaal. Materiaal en techniek stellen hem in staat een eigen sfeer te crekren, die het eigene van zijn werk versterkt. Zijn streven naar perfectionisme verleidt hem niet zijn figuren tot in detail uit te werken. Hij laat rustig bepaalde details weg als hij denkt dat dit de plastische expressie ten goede komt. Op zoek naar het meest typerende in de mens laat hij bijvoorbeeld armen, benen, oren of ogen weg om de suggestieve kracht te versterken. 'Men heeft mij wel eens verweten', aldus Sjer, 'dat mijn mensen zo ouderwets gekleed gaan. Van hippe kleding zouden mijn mensfiguren geen notie hebben. Op de scheidslijn van het nieuwe millennium zou niemand zich met die dikwijls boerse kleding kunnen identificeren!' Jacobs bestrijdt dat laatste stellig. 'Doordat ik het niet-wezenlijke weglaat, wordt ook de kleding van mijn mensen tot een soort archetype. Een overdreven make-up, kettingen en kralen, franjes en andere prullaria maskeren immers de werkelijkheid. Overdreven belang hechten aan deze uiterlijkheden leidt de aandacht af van de werkelijkheid. 'Het bezig zijn met mensen is waarschijnlijk ook een van de redenen van mijn succes', meent Sjer. 'Veel mensen herkennen zichzelf of een ander in mijn mensfiguren. Dat komt', filosofeert hij, 'omdat mensen, hoewel ieder voor zich uniek, toch te herleiden zijn tot een soort archetypen'. 

Van welke invalshoek men Sjer Jacobs ook benadert, steeds weer komt hij te voorschijn als een markant mens, die zij persoonlijke uitdrukkingsmiddelen zuiver weet af te stellen. De klei knedend en vorm gevend met zijn handen en driftig het penseel hanterend speurt hij als het ware naar de zin van het leven en creëert zijn eigen wondere wereld. Zodoende kun je zijn werk beschouwen als een gelukkige combinatie van gerichte arbeid en geestelijk leven. Zijn beelden en schilderijen vertellen over de kijk van de kunstenaar op de wereld om zich heen. Dat hij daarbij de zichtbare werkelijkheid op een geheel eigen wijze uitbeeldt, zal voor ieder die het werk kent, duidelijk zijn. Toch is het werk niet in de eerste plaats gemaakt om het moeizaam te analyseren of te rationaliseren. De beschouwer krijgt alle ruimte voor een eigen interpretatie. Spontaniteit en intuïtie zijn daarbij goede uitgangspunten. 

Drs. Ad van Doorn